Diagnose, behandeling en beheer van diabetische voetulcera
Een succesvolle diagnose en behandeling van diabetische voetulcera vraagt om een holistische benadering die rekening houdt met de fysieke, psychologische en sociale gezondheid van de patiënt én de status van de wonde1.
De behandeling van een diabetisch voetulcus begint met het beoordelen, graderen en classificeren van het ulcus op basis van klinische evaluatie van de omvang en diepte van de wonde en de aanwezigheid van infectie, wat de aard en intensiteit van de behandeling bepaalt2 3 . De mate van ischemie bij patiënten met diabetische voetulcera wordt vastgesteld via enkel-armindex (ABPI) en teen-drukmetingen3 . Voor het testen van perifere neuropathie worden twee eenvoudige en effectieve testen gebruikt:
- 10 g monofilament voor het testen van sensorische neuropathie, toe te passen op verschillende plekken langs het plantaire deel van de voet.
- Stemvork 128 Hz om het vermogen om vibraties te voelen te testen; een biothesiometer is een apparaat dat ook de vibratieperceptie kan beoordelen1
Bij patiënten met perifere neuropathie is het belangrijk om risicogebieden van de voet te ontlasten, zodat de druk gelijkmatiger verdeeld wordt4. Onvoldoende ontlasting leidt tot weefselschade en ulceratie.
Om een holistische beoordeling en behandeling van diabetische voetulcera te garanderen, moet de wonde worden geclassificeerd volgens een gevalideerd klinisch hulpmiddel. Het University of Texas (UT) systeem was het eerste gevalideerde classificatiesysteem voor diabetische voetulcera en bestaat uit drie graden van ulcera en vier stadia.
Holistische patiëntbeoordeling en M.O.I.S.T.-raamwerk
Het beheer van moeilijk te genezen wonden berust op het uitvoeren van een holistische beoordeling van de persoon met een wonde, met gebruik van een raamwerk dat helpt om optimale wondbehandeling te bieden.
M.O.I.S.T. is zo’n raamwerk dat een systematische aanpak stimuleert. Het biedt zorgprofessionals richtlijnen voor planning en educatie met betrekking tot lokale therapie6. Het acroniem M.O.I.S.T. staat voor:
- Vochtbalans (Moisture balance)
- Zuurstofbalans (Oxygen balance)
- Infectiebeheersing (Infection control)
- Ondersteuning (Support)
- Weefsel (Tissue)
Lees meer over M.O.I.S.T. op Clinical Learning Hub of kies voor een meer speelse manier van leren in Microworld.
Debridement en inspectie
De European Wound Management Association (EWMA) stelt dat de nadruk in wondzorg voor diabetische voetulcera moet liggen op radicaal en herhaald debridement, bacteriële controle en frequente inspectie en een zorgvuldige vochtbalans om maceratie te voorkomen7. De vasculaire status van de patiënt moet altijd worden vastgesteld vóór scherp debridement. Patiënten die een revascularisatie nodig hebben, mogen geen uitgebreid scherp debridement ondergaan vanwege het risico op trauma aan weefsels met een verminderde doorbloeding1.
Hoewel het logisch lijkt dat effectieve glucosecontrole de genezing van diabetische voetulcera zou kunnen bevorderen, is er in de gepubliceerde literatuur geen bewijs dat deze aanname ondersteunt8. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat diabetische arteriolosclerose van de kleine bloedvaten onomkeerbaar is en na verloop van tijd niet meer reageert op normoglykemie8.
De rol van verbanden bij de behandeling van diabetische voetulcera
Na debridement moet het diabetische voetulcus schoon en vochtig worden gehouden, maar zonder overtollig exsudaat. De keuze van het verbandmiddel hangt af van de kenmerken van het ulcus, zoals de hoeveelheid exsudaat of de aanwezigheid van necrotisch weefsel9. ommige verbanden zijn ook geïmpregneerd met antimicrobiële stoffen om infecties te voorkomen en de genezing van het ulcus te bevorderen10. Indien een infectie optreedt, is infectiebeheer cruciaal om verdere genezing te ondersteunen, inclusief antibioticabehandeling en het gebruik van diagnostische middelen zoals röntgenfoto’s om osteomyelitis uit te sluiten.
Door een verband te gebruiken dat een vochtige wondgenezingomgeving creëert, vindt een natuurlijk proces plaats om niet-levend weefsel te verzachten en te verwijderen. Dit proces wordt autolytisch debridement genoemd. Het is belangrijk geen vochtafgevende verbanden te gebruiken, omdat dit de huid vatbaar kan maken voor maceratie. Bovendien wordt het gebruik van vochtvasthoudende verbanden bij ischemie en/of droge gangreen niet aanbevolen11,12.
Het is essentieel strategieën te integreren om trauma te voorkomen en wondgerelateerde pijn tijdens verbandwissels te minimaliseren. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van zachte siliconenverbanden en het vermijden van onnodige manipulatie van de wonde14. Tegenwoordig wordt erkend dat veel patiënten, zelfs degenen met neuropathie of neuro-ischemie, pijn kunnen voelen door hun wonde of een procedure14.
Andere geavanceerde behandelingen voor diabetische voetulcera
Aanvullende therapieën kunnen de genezing van ulcera bevorderen, zoals negatieve druktherapie, het gebruik van op maat gemaakte semi-permeabele polymeerverbandsmiddelen, gekweekte menselijke dermale transplantaten en toepassing van groeifactoren15.
Alle ulcera die onderhevig zijn aan aanhoudende of frequente druk en belasting, zoals drukgerelateerde hielulcera, mediale en laterale voetulcera of herhaalde matige druk op de voetzool, profiteren van drukvermindering. Dit wordt bereikt door mechanische ontlasting. Voorbeelden van ontlastingsmiddelen zijn total contact casts, cast walkers, aanpassingen aan schoenen en andere hulpmiddelen die de mobiliteit ondersteunen15.
Patiënteneducatie voor voetverzorging en zelfzorg bij diabetische voetulcera
Effectieve voetverzorging is een samenwerking tussen patiënten, mantelzorgers en zorgverleners. Patiënten informeren over juiste voetverzorging en het regelmatig uitvoeren van voetcontroles zijn effectieve interventies om het ontstaan van ulcera te voorkomen16.
