Infecties in de operatiekamer

Zorgverleners staan onder constante druk om de kosten te verlagen en de efficiëntie te verhogen, terwijl ze de zorgstandaard verbeteren en kruisbesmetting voorkomen. Het handhaven van de veiligheid van zowel het personeel als de patiënt is afhankelijk van het volgen van aseptische werkwijzen in de operatiekamer. Ondanks deze maatregelen komen infecties in de operatiekamer nog steeds voor.

Zorginfecties (Health Associated Infections, HAI) zijn een enorm probleem voor de gezondheidszorg en de economie, en postoperatieve wondinfecties (POWI) dragen hier in sterke mate aan bij. Het aantal POWI's wordt door verschillende factoren beïnvloed. Micro-organismen zoals bacteriën, virussen en schimmels kunnen de OK-omgeving besmetten via zorgverleners, kleding van het personeel, of chirurgische apparatuur en instrumenten. Het gedrag van OK-personeel heeft ook invloed; onderbrekingen in de steriele techniek, zoals onjuiste handhygiëne, het niet in stand houden van een steriel veld, of het niet dragen van handschoenen, kunnen het risico vergroten dat pathogenen op de operatieplek terechtkomen.

Ondanks protocollen blijven infecties een groot probleem in de chirurgische omgeving. POWI's kunnen leiden tot een grotere zorgbehoefte, wat resulteert in een langer verblijf in het ziekenhuis, meer arbeidstijd, aanvullende medicatie, extra apparatuur, hoger energieverbruik en mogelijk nog meer chirurgische ingrepen. Dit verhoogt de kosten voor de gezondheidszorg, het sterftecijfer en is bovendien minder duurzaam.

Incidentie van infecties

Geschat wordt dat één op de 20 patiënten die een ingreep ondergaan, een postoperatieve wondinfectie (POWI)¹ oploopt. Daarnaast bedraagt de blootstelling van personeel aan bloed van de patiënt tijdens een operatie maar liefst 10,4 per 100 ingrepen². Het is cruciaal om de veiligheid van de patiënt in de operatiekamer (OK) te waarborgen en zorgverleners te beschermen tegen infecties door bloedoverdraagbare ziekten.

In Europa worden elk jaar een half miljoen mensen getroffen door postoperatieve wondinfecties, wat leidt tot extra kosten van 19 miljard euro³.

Blootstelling aan infecties

Zorgverleners worden regelmatig blootgesteld aan ziekteverwekkers. Jaarlijks vinden er naar schatting een miljoen prikaccidenten plaats in Europa⁴, waardoor zij risico lopen op bloedoverdraagbare ziekten zoals hepatitis B, hepatitis C en HIV, via het bloed van patiënten.

De gevolgen van postoperatieve wondinfecties

Postoperatieve wondinfecties (POWI's) zijn kostbaar om te behandelen en veroorzaken daarnaast pijn en trauma bij patiënten. Een dergelijke infectie kan leiden tot diepe weefselinfecties, waardoor de patiënt langer in het ziekenhuis moet blijven, meer zorgpersoneel nodig heeft, en meer medicatie en medische hulpmiddelen verbruikt. Dit verhoogt niet alleen het energieverbruik, maar kan ook resulteren in extra operaties, met aanzienlijke milieugevolgen. Al deze problemen hadden voorkomen kunnen worden.

POWI's ontstaan door bacteriën die via incisies tijdens een operatie het lichaam binnendringen. Deze micro-organismen kunnen op verschillende manieren binnenkomen:

• Via de huid van de patiënt
• Via de chirurg en ander personeel in de operatiekamer
• Via de lucht
• Via besmette oppervlakken of instrumenten die tijdens de ingreep worden gebruikt⁵ 

Het voorkomen van postoperatieve wondinfecties (POWI's) is een complexe uitdaging. Ongeveer een derde van de bevolking draagt van nature de bacterie Staphylococcus aureus op de huid en in de neusgaten⁶. Sommige stammen van deze bacterie, zoals methicillineresistente Staphylococcus aureus (MRSA), zijn multiresistente organismen. Zowel stafylokokken als enterokokken kunnen dagen tot maanden overleven op veelgebruikte ziekenhuisstoffen en kunststoffen, zelfs nadat ze zijn opgedroogd⁷.

De lucht vormt eveneens een bron van potentiële besmetting. Mensen verliezen elke minuut duizenden huidschilfers⁸, die bacteriën kunnen dragen (80% van de bacteriën is afkomstig uit de lucht⁹).

Handschoenen om infecties te voorkomen

Het voorkomen van infecties en kruisbesmetting in de operatiekamer vereist aandacht voor de lucht, patiënten, personeel, apparatuur en oppervlakken. Wij werken samen met zorgverleners om de meest effectieve methoden te vinden om infecties en kruisbesmetting te voorkomen.

 

Chirurgische handschoenen

Enkele handschoenen:

Chirurgische handschoenen helpen het infectierisico voor zowel zorgverleners als patiënten te verminderen^10,11 en zijn een van de vele factoren die samen besmetting in de operatiekamer voorkomen¹⁰. Wanneer een handschoen door een naald wordt geperforeerd, gaat de bescherming verloren, zelfs als het gat niet zichtbaar is. Door deze perforatie ontstaat er een verhoogd risico op POWI's¹¹.

Handschoenpoeder kan het aan- en uittrekken van operatiehandschoenen vergemakkelijken, maar het brengt ook risico's met zich mee. Het kan leiden tot verminderde weerstand tegen infecties, bacteriële besmetting van de omgeving, reacties op lichaamsvreemde stoffen, vertraagde wondgenezing, verkleving en granuloomvorming^12,13. Al deze potentiële gevolgen kunnen het risico op POWI's verhogen¹⁴.

Dubbele handschoenen met perforatie-indicatie:

Door dubbele handschoenen met een perforatie-indicatiesysteem te dragen, zowel boven- als onderhandschoenen, kan de zorgverlener een perforatie direct opmerken zodra deze zich voordoet. Dit stelt hen in staat snel van handschoenen te wisselen en de ingreep voort te zetten zonder de bescherming tegen kruisbesmetting in gevaar te brengen^15,16.

Uit een onderzoek naar handschoenen die bij chirurgische ingrepen werden gebruikt, bleek dat het percentage gedetecteerde perforaties tijdens de ingreep 90,2% was voor de subgroep indicatorhandschoenen. Dit is aanzienlijk hoger in vergelijking met 23% voor de subgroep combinatiehandschoenen (twee gewone handschoenen) en 36,0% voor de subgroep enkelvoudige handschoenen¹⁵.

Het gebruik van dubbele handschoenen vermindert bewezen het risico op prikaccidenten, andere scherpe letsels en blootstelling aan door bloed overgedragen infecties. Een Cochrane Review uit 2014 concludeerde dat dubbele handschoenen het risico op perforatie van de binnenhandschoen met 71% verminderen in vergelijking met enkele handschoenen¹⁶.

Toonaangevende autoriteiten bevelen nu aan om bij invasieve ingrepen dubbele handschoenen te dragen:

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC)¹⁷ 
• National Association of Theatre Nurses (NATN)¹⁸ 
• Association of periOperative Registered Nurses (AORN)¹⁹
• American College of Surgeons (ACS)²⁰ 
• Royal College of Surgeons of England¹⁸
• Australian College of Operating Room Nurses¹⁸

Infecties voorkomen met kleding voor het personeel

Personeelskleding speelt een cruciale rol bij infectiepreventie. Het beschermt zowel patiënten als OK-personeel tegen besmetting en draagt bij aan het behoud van schone lucht in de operatiekamer.

 

Multi-patiënt (reusable) omlooppakken

Traditionele textiele omlooppakken worden tussen ingrepen door gewassen en hergebruikt. Het gebruik van herbruikbaar textiel voor meerdere patiënten roept echter twijfels op over de effectieve zuiverheid van de gewassen kleding. Daarnaast zijn er mogelijke risico's door pluisvorming, gezondheids- en veiligheidsproblemen voor mensen, en de impact op het milieu.

Zuiverheid van multi-patiënt omlooppakken

Vlekken, slijtage en onzichtbare gevaren zoals bacteriën kunnen de bescherming en prestaties van omlooppakken in gevaar brengen.

Ten eerste, kunnen effectieve wasvoorzieningen worden gegarandeerd, ongeacht of deze intern of door een derde partij worden verzorgd? Vaak huisvesten wasserijen ziekteverwekkers, zelfs in schone omgevingen, wat kan leiden tot herbesmetting na desinfectie. In één onderzoek stelde een epidemioloog vast dat de wasserij een potentiële, onopgemerkte vector was van ziekenhuisinfecties²¹.

De moeilijkheid om hardnekkige bacteriën zoals Clostridium effectief te verwijderen, werd aangetoond in een groot academisch ziekenhuis in de Verenigde Staten. Hoge concentraties van Clostridium difficile (CDIFF) werden aangetroffen in zowel de vuile als de schone zones van de wasserij, evenals op de handvaten van vrachtwagens die verwerkt textiel terug naar het ziekenhuis vervoerden²².

Daarnaast is er een verhoogd risico op deeltjes in de lucht door pluisvorming in de wasserij. Deze in de lucht zwevende deeltjes verhogen het risico op postoperatieve wondinfecties (POWI's). Besmetting van operatiewonden door pluisjes kan bijdragen aan complicaties zoals trombogenese (bloedstolsels), infecties, versterkte ontstekingen, slechte wondgenezing, granulomen, verklevingen en kapselvorming.

Gezondheid en arbeidsveiligheid van multi-patiënt omlooppakken

Gezondheid op het werk is een cruciaal aspect van duurzaamheid. Het verminderen van het risico van blootstelling aan besmet materiaal is essentieel voor het waarborgen van de gezondheid en veiligheid van alle medewerkers. Bij het wassen van reusable (multi-patiënt) textielkleding ontstaan risico's voor de gezondheid en veiligheid op het werk²³, zowel voor dragers als voor patiënten en wasserijpersoneel. Medewerkers van ziekenhuiswasserijen hebben bijvoorbeeld veelvuldig contact met reusable kleding en lopen daardoor risico op blootstelling aan besmet materiaal en infecties.

Milieu-impact van multi-patiënt (reusable) omlooppakken

Multi-patiënt (reusable) omlooppakken hebben een aanzienlijke impact op het milieu. De ecologische voetafdruk van het wassen van reusable kleding omvat waterverbruik²⁴, AMR-pathogenen die in het afvalwater terechtkomen²⁵, en biociden en wasmiddelen die in het afvalwater terechtkomen. Bovendien hebben wasserijen veel warm water nodig, wat veel energie verbruikt. In feite verbruikt de wasserij ongeveer 50-75% van de totale hoeveelheid warm water die in een ziekenhuis wordt gegenereerd²⁶. Tot slot dragen ook het transport en de levering van wasgoed bij aan de CO₂-uitstoot.

Omlooppakken voor één patiënt (single-use)

Omlooppakken voor één patiënt (single-use) ondersteunen infectiepreventiemaatregelen in ziekenhuizen. Vooral polypropyleen omlooppakken zijn geassocieerd met aanzienlijk minder bacteriële besmetting van de lucht en de wond dan conventionele katoenen shirts en broeken²⁷.

Het gebruik van omlooppakken voor één patiënt garandeert dat de drager elke keer een nieuw, kwaliteitsgecontroleerd product heeft. Dit elimineert het risico op beschadiging of besmetting door eerder gebruik.

Ultraschone lucht in de operatiekamer

Ultraschone lucht in de operatiekamer wordt gerealiseerd door een combinatie van laminaire luchtstroming, het aantal deuropeningen, het aantal mensen in de OK en clean air suits. Dit is vooral belangrijk bij orthopedische, implantaat- en pediatrische ingrepen.

Clean air suits zijn specifiek ontworpen om besmetting door micro-organismen in de lucht door het personeel te verminderen. Ze bieden een beter beschermend effect dan multi-patiënt (reusable) pakken van katoen/polyester en bieden een hoge weerstand tegen bacteriële penetratie²⁸, zelfs bij gewone ventilatie in de OK²⁹.

Besmetting voorkomen via de huid van de patiënt

Chirurgische afdeklakens en het wassen van het hele lichaam kunnen voorkomen dat micro-organismen van de huid van de patiënt de operatiewonde besmetten en postoperatieve wondinfecties (POWI's) veroorzaken.

 

Chirurgische afdeklakens

Chirurgisch afdekmateriaal voorkomt de overdracht van micro-organismen van de huid van de patiënt tijdens operaties. Ondoordringbare materialen dragen bij aan het beheersen van infecties, terwijl een effectieve vloeistofbeheersing zorgt voor een droger en overzichtelijker werkgebied. De meest doeltreffende afdeklakens bestaan uit minder onderdelen en zijn eenvoudig in gebruik – wat het risico op besmetting vermindert.

De huid wassen

Het wassen van het volledige lichaam helpt de bacteriële belasting van de huid te verminderen en verlaagt daarmee het risico op POWI. Er zijn verschillende methoden om de huid te reinigen:

• Zeep en water: Dit is de meest gangbare manier om patiënten te wassen. Echter, deze methode verspreidt micro-organismen over het huidoppervlak, vooral vanuit van nature sterk gekoloniseerde zones, waardoor bacteriën juist verder worden verspreid³⁰.
• Povidonjodium: Preoperatief wassen met povidonjodium biedt enige bescherming. De effectiviteit neemt echter af in aanwezigheid van lichaamsvloeistoffen zoals bloed, vocht en vet, die vaak vrijkomen tijdens een ingreep³¹.
• Chloorhexidinedigluconaat-oplossing: Uit meerdere studies blijkt dat deze oplossing zorginfecties op de intensive care kan helpen voorkomen³². Recente chirurgische richtlijnen adviseren patiënten om vóór de operatie tweemaal te douchen met een chloorhexidinedigluconaat-oplossing, waarbij men ten minste één minuut wacht voordat de oplossing wordt afgespoeld³³. Bovendien veroorzaakt deze methode minder vaak huidreacties dan andere alternatieven⁴.

Verminderen van potentiële infectiebronnen met chirurgische trays

Chirurgische trays, zoals ProcedurePak, verbeteren niet alleen de efficiëntie en het gebruiksgemak in de OK, maar helpen ook om het risico op introductie van extra micro-organismen te beperken³⁵. Alle benodigde componenten – van chirurgische instrumenten tot procedurespecifieke operatielakens en -jassen – zijn samengebracht in één enkel pakket. Dit zorgt niet alleen voor minder voorbereidingstijd, minder handelingen bij het openen van verpakkingen en een snellere opstelling³⁸, maar verkleint ook het risico op besmetting doordat er minder afzonderlijke verpakkingen geopend hoeven te worden³⁹. 

All-in-one én single use

ProcedurePak is ontworpen om alle benodigde componenten voor één chirurgische ingreep in één verpakking te bundelen. Hierdoor hoeven er minder afzonderlijke verpakkingen geopend te worden, ontstaat er minder afval in de OK³⁶ en wordt het risico op besmetting verkleind³⁷.

Het alles-in-één gebruiksgemak van ProcedurePak maakt bovendien een snellere opstelling van de operatiekamer mogelijk. Dit draagt bij aan een kortere operatieduur – een factor waarvan is aangetoond dat die het risico op POWI helpt verlagen.